KUŞKONMAZ

Çeşitleri: Memleketimizde pek fazla tanınmış bir sebze değildir. Tarım müesseselerimiz ile büyük illerimizdeki bazı meraklı Bahçeciler tarafından, yeni yeni ziraatına başlanmıştır. En fazla bilinenleri: 1) Fransız kuşkonmazları: Kalın gövdeli, beyaz etli, pembe erguvan uçludurlar. 2) Alman kuşkonmazı: Bu da verimli ve makbul bir çeşittir, diğerlerinden farkı uç kısmının beyaz olmasıdır. Ucu toprak yüzüne çıktıktan bir müddet sonra dahi beyazlığını muhafaza edebilir. Kuşkonmaz ziraatı: Üretilmesi tohumları iledir. 40-50 adet tohum 1 gram gelir. Çimlenmesini 3 - 5 yıl koruyabilir. İlkbaharda; Mart, Nisan aylarında toprak ısınmaya başlayınca tohum ekimine başlanır. Ekilişlerinden 20-30 gün sonra çimlenme başlar. Çimlenmeyi kolaylaştırmak, zamanı kısaltmak için, tohumların daha önceden ıslak kuma katlanmaları veya hiç olmazsa 2 3 gün kadar suda ıslatılmaları faydalı olur. Tohumlar, tohum tavalarına, çizgi usulü ile ekilirler. İlkbahardan sonbahara kadar yapılacak bakım işleri: Ot alması, küçük çepinlerle toprak kabartılması, gerektikçe sulanmaları, zararlılarla mücadele ve seyreltmeden ibarettir. Sonbahara kadar böylece geliştirilen genç kuşkonmazlar (50) santim kadar boylanırlar. Sonbaharda havaların serinlemesi ile kuşkonmaz dal ve yaprakçıkları sararıp solmaya başlar. Kış başında da kururlar. Kuruyan kısımları, toprak yüzünün 10 santim üzerinden kesilerek yakılır. (Pençe) diye özel isim verilen kökler ise kış aylarını bulundukları tavalarda geçirirler. Pençeleri, birinci senenin kış sonunda, topraktan çıkarıp asıl yerlerine dikmek de mümkün ise de, çoğunlukla, bulundukları tavalarda bir yıl daha bırakılarak, iyice gelişip kuvvetlenmeleri sağlanır. Ve ikinci senenin kış sonunda – iklim yumuşak ise kış içinde – daha da kuvvetlenen pençeler, tohum tavalarından bel aleti ile çıkarılarak asıl yerlerine dikilerek kuşkonmazlık tesis edilir. Pençelerin yerlerine dikimleri: Kuşkonmazlar bulundukları yeri uzun yıllar işgal edeceklerinden, bahçedeki toprak iyi seçilmeli, kış içinde gübrelenip, derin sürülmüş olmalıdır. Kış sonuna doğru sürüm tekrarlanıp toprağın düzlemesi yapılır. Tezekler kırılır, yabancı otlardan temizlenir. Sonra birbirine paralel olarak 15-30 metre uzunluğunda 40 santim derinlik, 40 santim genişliğinde hendekler açılır. Hendekler arası 100-150 santim kadardır. Çıkarılan toprak hendeklerin iki tarafına atılır. Hendek içindeki toprak, her 40 - 50 santimde bel aleti ile kabartılır. Kabartılan yerlere tenekelerle iyi çürümüş gübre ve mümkünse bir miktarda ince kum dökülerek 40-50 santim mesafeler ile küçük kümbetler teşkil edilir. Kümbetlerin yüksekliği 20 santim kadar olmalıdır. Hazırlık tamamlanınca, pençelerin sökümlerine başlanır. Genellikle kış sonuna doğru bel ile sökülen pençelerin uzunca ve yaralanmış köklerinin uçları alınır ve hemen kümbetlerin üzerine (Tabla) şeklindeki pençeler yerleştirilip birazda bastırılarak dikime başlanır. Üzerlerine kürek veya tenekelerle kumlu gübre dökülerek (10) santim kadar örtülürler. Mevsim kurak gidiyorsa süzgeçli kovalarla sulanarak kök ve toprağın oturuşması sağlanır. Bundan sonra yapılacak işler: Sıra üzerleri ve aralarının ota boğdurulmaması, sıcak yaz aylarında sıra yanlarında açılan harklara su salınması ve sulamanın, bölge özelliğine göre 3-6 defa tekrarlanması, çapa yapılarak toprak kabartması ve her çapada, yanlardan bir miktar toprak çekilerek 2 - 3 defa da hendeklerin toprak yüzüne kadar doldurulmasından ibarettir. Dikim yılında kuşkonmazlardan mahsul alınmaz. Kuvvetlenmeleri için (kendilerine çalıma) larına müsaade edilir. Sıra araları geniş olduğundan bu boşluklardan faydalanmak üzere ilk yıllarda (Bodur fasulye-Bakla-Bezelye) yetiştirmek mümkündür. Sonbahara kadar böylece devam edilir Mevsim icabı tekrar yaprak sararmaları ve kurumalar olacaktır. Dal kesimi gene tekrarlanır. Kuşkonmaz dal ve yapraklarında bol miktarda potas bulunduğundan yakıldıktan sonra külleri aynı yere serpilir. Kış aylarında ara yerde başka bir kışlık sebze yetiştirilmiyorsa pullukla sürülür veya bellenerek toprak kabartması yapılır. Balık sırtlarının hazırlanışı: Kuşkonmazlık tesisinin ikinci senesi –az da olsa bir miktar mahsul alabilmek için- pençelerin sıra üzerlerine kumlu hafif toprak çekerek balık sırtları teşkil edilmesine başlanabilir. Bunun için: Kış sonuna doğru yapılan toprak işlemesinden sonra, sıra aralarındaki yumuşak toprak, geniş yüzlü çapa veya küreklerle yavaş yavaş, muntazam şekilde hendek üzerine, yani kuşkonmaz sıraları üzerine çekilir. Teşkil edilen balık sırtlarının toprak yüzünden yüksekliği 30-40 santim kadar olmalıdır. Görünürde taş, çakıl, ot parçası, tezek bırakılmaz. Kuşkonmaz hasadı: Kuşkonmazlık tesisinin ikinci veya üçüncü yılından itibaren yemeklik kuşkonmaz hasadına başlanır. Kış sonunda balık sırtları tamamlanan kuşkonmazlıktan, bölge özelliğine göre, Mart, Nisan veya Mayıs ayları içinde ilk hasat başlar. Hasat müddeti ortalama 2 ay kadar sürer ve bu müddet içinde her ocaktan 8 - 10 sürgün kesilir. Bunun için sabahları sırtlar arasında dolaşılır. Uçları toprak yüzüne henüz çıkmış, fakat güneş görme fırsatını bulmadığı için asimilasyon sonucu yeşil renk alamamış olan sürgünler görülünce, üzerindeki toprak el ile yavaşça yan kenara çekilerek sürgün ortaya çıkarılır. Pençeye ve yanındaki daha küçük diğer sürgünlere zarar vermeden kesilip alınır. Ve tekrar aynı toprakla iyice doldurulup örtülür, düzeltilir, geniş ölçüde yetiştirme yapan meraklı bahçeciler, hasadı daha kolay yapabilmek için uzun saplı ve demirden yapılmış, ucu yassı ve keskin özel kesici kaşıklar kullanırlar. Böylece toplanan kuşkonmazlar temiz suda yıkanır, boylarına, kalınlıklarına, kalitelerine göre ayrılırlar, yarımşar veya birer kiloluk demetler halinde satışa çıkarılırlar. Verim: Eğer köstebek, kör fare ve emsali zararlılardan korunabilir bakım işleri de zamanında ve gereğince yapılabilirse dekardan alınan mahsul miktarı 250 kilodan 500 kiloya doğru yükselir. Bu miktar ilk yıllarda, yani kuşkonmazlık genç iken azdır fakat 4-5 inci yıllardan sonra mahsul miktarı fazlalaşır. Kuşkonmazlıktan devamlı olarak 12 - 15 yıl mahsul kesmek mümkündür. Bu uzun müddet sonunda kocalma, verimsizlik başlar. Ver artık kuşkonmazlığı bozarak, bahçenin başka bir yerinde tekrar kurmak icap eder. Eğer bahçede devamlı kuşkonmaz yetiştirmek istiyorsak sökümden 3 - 4 yıl önce yeniden tohum ekip fide yetiştirmeye ve gereken diğer hazırlıklara başlamak lazımdır. Hasattan sonra kuşkonmazlıkta yapılacak işler: 1,5 - 2 ay kadar süren hasat kampanyasından sonra sıcakların da fazlalaşması ile mahsulde bir duraklama, kalitede bozulma görülmeye başlar. İşte bu devrede hasada son verilir, sürgünlerin kendi halinde büyüyerek kuvvetlenmeleri, pençelerin de ertesi yıl tekrar mahsul vermeleri için kendilerine çalışmaları sağlanır. Bu suretle 50 - 150 santim boy alan ve her pençeden 5 - 6 adet meydana gelen sürgünler sonbahara kadar kendi haline bırakılır. Gelişip yükselen yeşil sürgünler dallanıp ince ince yapraklanırlar. Dişi olanlar çiçeğe kalkar, erkek olanlar bunları döller. Sonbaharda sararan dalların kesiminden sonra balık sırtları çapa yardımı ile bozularak parsel düz bir hale sokulur. Köklerin havalanması için sıra aralarının yeniden sürümü veya bellenmesine geçilir, kış gübrelemesi yapılır.